Khoảng 10 năm trước bà con nông dâng trồng dừa đứng trước viễn cảnh phải thay đỗi cây dừa bằng môt loại cây trồng khác, theo tôi việc đốn bỏ cây đi để trồng loại khác là một sự lãng phí, lãng phí những nguồn lợi sẵn có, lãng phí kinh nghiệm bao đời, lãng phí công sức tiền của đã đầu tư và sắp tới sẽ là lãng phí cho việc tìm hiểu giống cây mới và phương pháp canh tác, sau đây là phương thức xử lý mụn dừa nhằm giúp mọi người (những ai chưa biết) có một cái nhìn tổng thể về các phương pháp ngâm ủ mạt dừa.

Quả dừa khô sau khi tách vỏ cho ra hạt (là phần sọ dừa có cơm dừa, nước) và vỏ dừa. Tiếp đó dùng máy dập đập để tách xơ dừa và mạt dừa. Nếu muốn làm chỉ xơ dừa thì phun nước để dễ tách xơ.

Qua các thí nghiệm thì có thể định lượng được những thành phần có trong mạt dừa, ngoài những thành phần như độ ẩm, tro, cellulose thô...ta quan tâm đến 2 thành phần chính là tanin và lignin.

- Tanin là một polyphenol có vị chát, làm kết tủa protein. Tanin phân bố rộng rãi trong thực vật như trà, vỏ măng cụt. Trong mạt dừa tanin chiếm 2,5%. Tanin tan tốt trong nước, alcol và aceton, 1g tanin tan trong 0,35ml nước.

Khử tanin: do tính tan tốt trong nước nên ta có thể ngâm mạt dừa trong nước để tách tanin.

- Lignin là một polime thơm phong phú nhất trái đất, không tan trong nước, dung môi thường và acid đậm, chỉ dưới tác dụng của kiềm bisunfit natri và acid sunfuric thì lignin mới bị phân giải một phần và chuyển sang dạng hòa tan.

Làm giảm lignin: hòa tan lignin trong môi trường kiềm NaOH, Ca(OH)2...

Tỉ số C/N:

Như đã biết, các thành phần phần trăm nguyên tố của tế bào vi khuẩn là:
C = 50 - 54
N = 10 - 12
O = 20 - 22
H = 10- 12
P = 3 - 5
S và các nguyên tố khác = 2 - 3

Tỉ lệ C/N trong tế bào vi khuẩn 5/1, nhưng ngoài các thành phần cacbon dùng để xây đựng tế bào, vi sinh vật cần 4 phần C nữa để phân giải năng lượng cho hoạt động sống, như vậy tỉ lệ C/N mà vi sinh vật cần lấy ở môi trường ngoài là khoảng 25/1.

Trong tự nhiên, các vi sinh vật háo khí sử dụng đạm tố của chất hữu cơ để tự cấu tạo ra tế bào và hấp thu oxy tạo enzym phân giả chất hữu cơ, đồng thời thu năng lượng để sinh sản.

Mạt dừa chứa lượng N ít nhưng chất hữu cơ quá nhiều, tức là tỉ lệ C/N quá cao, vi sinh vật không thể phân giải hết. Như vậy, để vi sinh vật phân giải hết mạt dừa, ta phải đưa tỉ lệ C/N về mức 25/1 - 30/1.

Qua định lượng, ta có thể thấy lượng C/N của mạt dừa vào khoảng 280, quá cao so với quá trình ủ phân hữu cơ. Để giảm tỉ lệ C/N ta thường dùng các chất thải rắn thu hồi từ các chợ nông sản thực phẩm như các loại đậu, cá ươn thối...trong đó hàm lượng N khá cao mà ta cần thu hồi để điều chỉnh tỉ lệ C/N hoặc bổ sung trực tiếp đạm vô cơ.

Sau khi ngâm, thành phần đáng chú ý nhất trong việc xử lý mạt dừa là cellulose, lignin, hemicellulose. Ba thành phần này kết hợp tạo ra cấu trúc phức tạp và bền vững.

Quá trình ủ tạo phân hữu cơ là quá trình lợi dụng các enzym do vi sinh vật tiết ra nhằm phá hủy các cấu trúc bền vững của mạt dừa. Có nhiều chủng vi sinh vật được chọn, mỗi loại có một enzym đặc hiệu, tham gia chuyển hóa nối tiếp nhau. Những loại VSV được chọn như:

- Xạ khuẩn phân giải hemicellulose: steptomyces cellulosae; strep.diastaticus; strep.aureus...

- Nấm mốc và các vi khuẩn: các chủng vi sinh vật này phân giải cellulose: trichoderma viride, trichoderma reesei, sspegillus niger...

Quy trình ủ phân hữu cơ:
1.Các phương pháp thông thường như:
- Ủ ngoài trời theo đống cao 1,5 - 2m có đậy vải bạt.
- Ủ trong bể ủ có thổi khí cưỡng bức.
- Ủ hở kèm đảo trộn thường xuyên.

Trong đó phương pháp ủ trong bồn kèm thổi khí cưỡng bức là phù hợp do:
- Sản phẩm cuối đồng đều, đạt chất lượng.
- Vốn xây dựng thấp.
- Dễ vận hành, kiểm soát.
- Thời gian ủ ngắn 3 -5 tuần.

Ủ mạt dừa là quá trình phân giải của các vi sinh vật hiếu khí trong điều kiện có kiểm soát. Quá trình ủ sinh nhiệt, hơi nước và khí CO2. Do đó trọng lượng, thể tích sau khi ủ giảm 40 -50%.

2.Các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình ủ mạt dừa:

- Kích thước nguyên liệu: kích thước nhỏ để tăng diện tích tiếp xúc với vi sinh vật nhưng không được quá nhuyễn vì như vậy dễ thiếu Oxy dẫn đến chuyển hóa yếm khí.

- Tỉ lệ C/N: cần bổ sung N để đưa tỉ lệ C/N về mức 25/1 - 30/1.

- Sự thông khí: vi sinh vật cần một lượng lớn Oxy để phân hủy, nếu thiếu dễ dẫn đến chuyển hóa yếm khí, gây mùi hôi và làm chậm quá trình chuyển ủ. Nồng độ Oxy trong đống mạt dừa vào khoảng 10 -12%, hoặc đảo trộn 2 lần/1 ngày. Chú ý tránh làm mất nhiệt.